الف  : نحوه عملکرد شما در حین زلزله

اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده باشید و با خانواده به صورت یک مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید ، میتوانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام کنید . البته این  در صورتی امکان پذیر است که شما در یک برج و یا آپارتمان بلند مرتبه نباشید ، البته باز هم اگر زلزله ای ضعیف را تجربه کردید پس از پایان آن حتما از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی میکنید !

 نقاط امن: این نقاط میتوانند در صورتی که شما فرصت خروج از منزل را نداشته باشید به داد شما برسند به طور مثال یک میز محکم فلزی یا نهار خوری، گوشه  های دیوارهای اصلی و چهار چوب در را میتوان از نقاط امن نامید شرح کامل این نقاط رامیتوانید با مطالعه بخش ایمن سازی سایت در منزلتان بیابید !

  ب  : نحوه عملکرد شما پس از پایان زلزله

حالت اول:

ساختمان مسکونی شما در برابر زلزله مقاومت کرده است .

·     برای شروع به حرکت در منزل دقت کنید تا به علت بریدگی پایتان به خاطر شیشه های شکسته صدمه نبینید ، این شیشه ها میتواند شکسته های شیشه یک تابلو عکس که بروی دیوار محکم نشده بوده است و یا پارچ آب و یا اینه میز توالت خانوم خانه باشد . شما میتوانید با استفاده از یک کتاب نازک و یا یک مجله به کمک ملافه و یا تکه ای از لباس خود کفش بسازید .

·     دقت به بوی گاز داشته باشید احتمال آتش سوزی بالاست ! نسبت به روشن کردن چراغ برق باید وسواس به خرج دهید و در صورتی که با آتش سوزی در ابتدای آن روبرو شدید ، حتما در همان لحظات اول اقدام به خاموش کردن آن بکنید ، خاموش کردن یک آتش کوچک میتواند از یک فاجعه جلوگیری کند .

·     در حرکت به سوی بیرون ، گروهی حرکت نکنید شما ابتدا جلو بروید و بقیه خانواده تک تک به دنبال شما حرکت کنند تا در صورت صدمه دیدگی دربهای چاه فاضلاب در مسیر حرکت شما ، احتمال  فرو ریختگی و ریزش کمتر باشد

·     خانواده را در خیابان رو به روی منزلتان اسکان بدهید سپس برای جمع آوری لوازم  مورد نیاز به داخل باز گردید هیچگاه پس از پایان زلزله در منزل نمانید امکان پس لرزه های بعدی بسیار زیاد و برای شما خطرناک میباشد !

·     با تشکیل هسته محلی در کوچه خود امکان تامین امنیت را برای خانواده خود بوجود بیاورید ( چند خانواده در کنار یکدیگر تشکیل هسته محلی را میدهند )

·     اگر مجروحی را در زیر آوار پیدا میکنید حتما در هنگام بیرون آوردن او دقت کنید بر اثر فشار به ستون فقرات او موجب شکستن آن وقطع نخاع شدن او نگردید .

·     در صورتی که صدایی را از زیر آوار میشنوید با استفاده از هرآنچه در اختیار دارید نسبت به علامت گذاری محل آن صدا در همان لحظه اقدام کنید ، چرا که ممکن است آن صدا را دیگر نشنوید و مجروح در زیر آوار از حال برود و یا بیهوش شود .

·     برای خارج شدن از شهر عجله نکنید . فراموش نکنید که هر اتفاقی هم افتاده باشد شما پس از سه روز میتوانید به راحتی از شهر خارج شوید در صورتی که در روز اول احتمال گم شدن اعضا خانواده شما و نیز تعرض به نوامیس توسط اشرار حاشیه نشین بسیار زیاد است .بنابراین ابتدا هرانچه مورد نیاز شماست را از زیر آوار خارج کنید و با استفاده از حمایت همسایه های خود هسته امنی برای کل اهالی محل بوجود آورید ، و منتظر بمانید تا نیروهای انتظامی در شهر مستقر گردند .

·     برای اینکه ماشین شما را سرقت نکنند (احتمالا پس از زلزله با زور گیری هم روبرو خواهید شد ) ماشین را در منزل پنچر کنید و یا با برداشتن قطعه مهمی از آن همچون چکش برق و یا دو حلقه لاستیک آنرا در برابر سرقت بیمه کنید تا در زمان لازم بتوانید خود از آن استفاده کنید .

·     فراموش نکنید پس از زلزله آنچه بیشترین کمک را به شما میکند پول شما نیست . اعتماد به نفس و روابط انسانی شخص شما میباشد . بنابراین بر روی این ثروت هم سرمایه گذاری کنید ، با همسایه هایتان روابط بهتر وبیشتری داشته باشید و برای زمان بحران دوستانی برای خود دست وپا کنید !

حالت دوم:

 ساختمان مسکونی شما در برابر زلزله مقاومت نکرده است  و شما در زیر آوار گرفتار شده اید .

اولا بجای انکه از همان اول شروع به فریاد زدن بکنید ببینید در چه وضعیت هستید ایا هوا برای تنفس شما به مقدار کافی وجود دارد؟ در تاریکی مطلق در زیر اوار از صدا زدن به آرامی یا سوت زدن و انعکاس صدا حجم فضا برایتان مشخص خواهد شد اگر حجم هوای شما کم است جدا از سرو صدای بی خود و ایجاد هیجان مضاعف خود داری کنید هیجان شدید حرکت سریع و فریاد زدن به سرعت اکسیژن شما را به پایان میبرد به دقت گوش بدهید تا صدا های پیرامون شما به شما اعلام کند که کسی در نزدیکی شما بر روی آوار حرکت میکند. اکنون اگر میتوانید فریاد بزنید اما توجه کنید فریاد پی در پی و باشدت بالا صدا و قدرت حنجره شمارا تحلیل میبرد پس با دقت عمل کنید . بقول راننده کامیونها ( تند نرو التماس نکن )

اگر امکان فریاد زدن بنا بر هر دلیلی نداری میتوانی با سوت زدن کمک بخواهید و اگر امکان انرا هم ندارید از روش ضربه زدن استفاده کنید ، دستان و پاها را در صورت امکان به اشیا کنارشان بشرط عدم ریزش بیشتر اوار ، بزنید این صدا ها بشرط سکوت در بیرون قابل شنیدن هستند ، پس دقت کنید ، صداهای ارام شمارا در صورتی خواهند شنید که شما را  توسط ابزار زنده یابی پیدا کرده باشند ، والا در شلوغی و ازدحام از صداهای آرام، کاری بر نمی اید پس بهتر است ، در زمان سکوت در خارج از ضربه های آرام کمک بگیرد .

البته زمان آرامش بیرون نشان دهنده رسیدن شب است و این زمانی است که گروه های زنده یاب در سکوت شب با روش اعلام حضور به مدت یک دقیقه و سکوت پس از ندا به مدت چهار دقیقه بدنبال علائمی همچون صداهای ضربه ای و ناله ها هستند. البته اگر دوره های زنده یابی در شب موج پیشرو جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران را دیده باشند

 اما بخش دوم استقامت در زیر اوار بخش روحیه است و حفظ و تقویت آن

?- ایمان به خدا از واجبات است ودعا بیشترین کمک ! اگر دعایی زیبا بلدی که خوشا به حالت اگر بلد نیستی تجربه ای را با ذکر گفتن آغاز کن ذکر یعنی تکرار یکی از اسماع الهی با حضور قلب .  من نام رحمان و رحیم خدا را پیشنهاد میکنم میتوانی با تکرار ذکر ( یا رحمان و یا رحیم ) تمرکز خودت را بر رحمت خداوند قرار دهی مطمئن باش فوق العاده است

?- به یاد آوردن خاطرات خوب زندگی از کودکی تا بزرگی هم فوق العاده است هم زمان را میکشد و هم ترا به استقامت بیشتر برای تجربه های زیبای بعدی وادار میسازد، من  تجربه این امر را داشته ام و به شما هم توصیه میکنم برای یکبار هم که شده این کار را انجام داده و در یک مکان و زمان مناسب چنین تجربه ای را داشته باشید .

?- قابل توجه دوستان اهل عرفان از ایرانی تا سرخپوستی ( مراقبه  - مدیتیشن - تمرکز - ذکر و........... ) یادتون نره

?- در ارمنستان شوروی پدری به پسر ده ساله اش قول داده بود که همیشه به کمک او بیایدو در بدترین شرایط او را نجات دهد این قول ، آنچنان ایمانی در کودک بوجود اورده بود ک ه همکلاسیهایش را هم در زیر اوار دلداری میداد که پدرم ما را نجات میدهد او به من قول داده و حتما خواهد امد و البته آن پدر به تنهایی و پس یک روز با صرف شش ساعت آوار برداری از روی کلاس پسرش او را به همراه دوستانش نجات میدهد . شما هم این کار را میتوانید تجربه کنید حتی با بچه های گروه امداد ونجات خودتان به یکدیگر قول دهید که پس از زلزله زنده و یا مرده همدیگر را قبل از خروج از شهر بیرون بیاورید .

ممکن است مکانی که شما در آن گیر افتاده اید فضای داری حجم مناسبی باشد ، مثلا در زیر یک قطعه سقف بتنی گیر افتاده باشید یا در زیر یک تخت فلزی و یا مشابه آن . همانند جوانی که در داخل کمد در بم زنده مانده بود حتما توضیح آن را در روزنامه ها خوانده اید .

شما میتوانید از هر سه روش تقاضای امدادی که قبلا برایتان نوشته ام استفاده کنید اما یک نکته را فراموش نکنید همین که خداوند شما را در زیر یک سقف بتنی با فضای قابل توجه قرار داده یعنی لطف الهی نصیب شما شده است و امکان نجات شما درصد بالایی را پیدا کرده است بنابراین اول خدا را شکر کنید و بعد قدر این لطف را با رعایت نکات زیر بدانید. من قول میدهم اگر شما تا روز سوم زنده بمانید موج پیشرو شما را پیدا خواهد کرد . ( چون ما پدر امدادگران خارجی را با ارائه یک برنامه مدون وصحیح جستجو و باز خواست از عملکردشان با انتشار خبر نامه داخلی امدادگران خارجی که هر شب در اختیار تمامی گروه های امدادی قرار میگیرد در خواهیم آورد  تا از تجهیزات قیمتی خود حداکثر بهره برداری و بهره بری را داشته باشند و کار نکرده پز همیاری و زحمت کشیدن ندهند )

?- از انجام حرکتهایی که موجب ریزش اوار میشود خوداری کنید اگر در زیر آوار سنگین باشید که مطمئن کاری بیهوده است و اگر در سطح باشید میتوانید پس از دو روز که  نا امید از کمک شده اید ریسک اینکار را که بسیار بالاست را قبول کنید .

?- از اکسیژن موجود با پائین اوردن حرکت و ارامش بخشیدن به خود حداکثر استفاده راببرید

?-بیشتر گوش دهیدو کمتر صدا کنید و تا صدای مثبتی از بیرون نشنیدید از سرو صدای بیجا خود داری کنید چون شما حداقل تا سه روز براثر تشنگی نخواهید مرد و تا هفت روز غذا نخوردن را میتوانید با هوشیاری تحمل کنید

?- حرکت بیجا موجب تعرق و از دست دادن آب بدن میشود پس مواظب باشید

?-اگر در فضای پیرامونتان مکانی را امنتر از بقیه جاها میبینید سرتان را در آن محل قرار دهید و یا حداقل سرتان را بسمت شکم برده و بصورت جنین قرار بگیرید این حالت امکان محافظت از سر شما را بیشتر میکند  توجه داشته باشید با توجه به ازدحام تماشاچیان عملیات امداد ونجات که متاسفانه بر روی آوار به تماشا می ایستند امکان ریزش مجدد بروی شما همیشه هست           

?-وقتی قرار است در شرایط سخت زنده بمانید بدانید اگر نکته ای موجب آزار و در نتیجه عصبی شدن شما بشود مطمئن باشید به سرعت به مرز ناامیدی و رها کردن مقاومت میروید این را گفتم تا به عرق سوز شدن بدنتان و نیز التهاب پوستتان بر اثر تماس با ادرارتان توجه کافی کنید این مشکلات بطور غیر مستقیم بر سرنوشت شما تاثیر میگذارند

?- به رطوبت خاکهای اطرافتان دقت کنید احتمال شکستگی لوله های آب منزلتان همواره وجود دارد اگر به جریان ابی دسترسی پیدا کردید بدون هیچ شکی تا انجا که امکان دارد اب بنوشید چون ابهای لوله های آب به سرعت با توجه به شکستگی های لوله در سطح شهر به پایان خواهد رسید

آشنایی با ساک و جعبه امداد ونجات زلزله

شما میتوانید با صرف مبلغ اندکی یک ساک امدادی برای خود تهیه کنید این ساک باید حد اقل دارای لوازم زیر باشد :

1.     چند ظرف آب  معدنی و غذاهای کنسرو شده که بتواند شما را برای حد اقل سه روز تامین نمایید

2.     یک سری از داروهایی که   توسط افراد خانواده هر روز مصرف می شود همچون داروهای : « فشار – قند – دیابت –قلب و...» به همراه لوازم کمکهای اولبه

3.     چراق قوه – شمع – کبریت

4.     چاقو – بشقاب و قاشق -  درب بازکن- کنسرو – ظروف یکبار مصرف و کیسه فریزر ( با کشیدن کیسه فریزر بروی بشقاب میتوانید از یک بشقاب برای دفعات زیادی بدون نیاز به شستشو استفاده کنید)

5.     مواد شستشو و ضد عفونی کننده و گند زدا

6.     کیسه زباله بزرگ از نوع مرغوب ( محکم و کلفت :  از این کیسه میتوانید بجز زباله در مواقع لزوم بعنوان بادگیر و یا بارانی استفاده کنید )

7.     لباس گرم و لباس زیر برای افراد خانواده و خصوصا نوزادان و لوازم بهداشتی بانوان (نوار بهداشتی و ...... )

8.     یک سوت برای زنده یابی ( در صورتی که خدای ناکرده عزیزی در زیر آوار باشد صدای سوت بهتر به زیر آوار منتقل میگردد تا  صدای انسان و یا حتی فریاد زدن)

9.     یک نقشه شهر با جانمایی بیمارستان و مراکز دولتی مرتبط با زلزله که باید قبل از زلزله با کمک افراد خانواده تهیه کنید

10.            اسناد مهم و شماره تلفنهای ضروری

11.            یک رادیو ترانزیستوری به همراه باطری

این ساک را یا در خارج از منزل ( صندوق عقب ماشین به شرطی که در پارکینگ نباشد ) و یا در مسیر خروج از منزل قرار دهید تا به راحتی بتوان از منزل خارج نمود  .

 و اما در صورتی که بخواهید به صورتی کامل به لوازم امدادی بپردازید   لازم است  با استفاده از یک جعبه فلزی محکم لوازم وتجهیزات لازم را برای پس از زلزله در حیاط منزل خود نگهداری کنید این جعبه باید در محلی نصب شود که پس از زلزله در دسترس  باشد لیستی از لوازم را در زیر خواهید دید اما   توجه داشته باشید که لوازم ذکر شده دارای چه کاربردهایی میتواند باشد برای آشنایی با نحوه استفاده از آنها به بخش نحوه استفاده از تجهیزات انفرادی سایت مراجعه کنید و حتما از آن یک کپی بگیرید و در جعبه امداد ونجات خود قرار دهید . لیست لوازم به شرح زیر میباشد :

 کلاه ایمنی - کپسول آتش نشانی - چراغ قوه - آب معدنی حداقل یک بسته شش عددی برای یک خانواده چهار نفره برای دو روز  - انواع کنسرو -  (گردو – کشمش – نخود چی - چاقو - چنگال - قاشق - ناخن گیر - پتو - رادیو ترانزیستوری - یک بسته الکل جامد - یک نقشه شهر -لباس زیر –کیف کمکهای اولیه با اضافه نمودن موارد( قرصهای مسکن - تب بر - کرمهای ضد قارچ و ضد عفونی کننده برای بانوان - کرم ضد آفتاب برای مناطق گرم - باند - مواد ضد عفونی کننده-کرم های ضد درد) - اگر کودک دارید لوازم کودک - چند متر نایلون با عرض شش متر حداقل برای ساخت یک چادر موقت – ماژیک ، قلم وکاغذ - دیلم کوتاه - بیل دسته کوتاه - کلنگ - قرقره و طناب پنبه ای - یک شیشه الکل یا نفت - مقداری پول نقد -  اینه - فتوکپی از اسناد شخصی خودتان بنا بر تشخیص - سوت - شماره تلفنهای مورد نیاز خصوصا شماره تلفنهای بستگانتان – خشکبار)

چگونه با زلزله روبرو شویم

 برای آنکه بتوانید با زلزله روبرو شوید میبایست هر آنچه در مورد زلزله نیاز دارید را بیاموزید آنگاه دیگر روبرو شدن با آن غیر ممکن نخواهد بود !

برای مقابله با زلزله چگونه بسازیم :

 زلزله در کشورهای پیشرفته خصوصا درزمینه ساختمان که درگیری نزدیکی هم با زلزله دارند ، همچون ژاپن و امریکا تقریبا مهار شده است ، آنان توانسته اند با بهینه سازی ساختمانهایشان و رعایت اصول ایمنی در ساخت و نظارت بر اجرا به نقطه ای برسند که بگویند در کشور ما زلزله بلا نیست ، بنابراین در ابتدا به شما پیشنهاد    می کنیم در بخش «چگونه بسازیم» سایت با اصول اولیه محاسبات، طراحی ، ساخت و چگونگی نظارت ویژه برمراحل فوق آشنا شوید تا اگر در حال ساخت خانه ای برای خود هستید آنگونه بسازید که پس از زلزله باز در منزل خود در کنار خانواده محترمتان صحیح و سالم باشید .

چگونه آنچه ساخته ایم را  ایمن سازی کنیم :

الف - ایمن سازی سازه و بنا

 ایمن سازی یعنی مشخص نمودن نقاط ضعف یک ساختمان در طراحی واجرا و رفع آن این کار با توجه به پیچیدگی و تخصصی بودن آن باید توسط نیروهایی که دارای تخصص ویژه زلزله هستند انجام بگیرد.

ممکن است شما اکنون در ساختمانی زندگی میکنید که به تازگی به پایان رسیده و یا چند سالی از ساخت آن گذشته باشد ، برای چنین ساختمانهایی میتوانید از تخصصهای گروه ایمن سازی بهره ببرید ، کارشناسان این رشته قادرند پس از بازدید از ساختمان برای ایمن سازی منازل شما طرحهای مربوطه را ارائه کنند . برای آشنایی با نحوه عملکرد این گروه به بخش ایمن سازی سایت مراجعه کنید .

ب -  ایمن سازی دکوراسیون  و لوازم داخلی منزل

در صورتی که منزل شما در برابر زلزله دوام بیاورد ، ممکن است لوازم و دکوراسیون منزل موجب صدمه به اعضاء خانواده شما گردد پس ایمن سازی در داخل منزل را به همان اندازه ساخت  جدی بگیرید !

1- تمام تابلو ها را به دیوار مهار کنید و از نصب تابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خوداری کنید

?-  کتابخانه . کمد لباس . ساعت دیواری ، کامپیوتر و هر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکتان میگردد را مهار و از مکان خواب او دور کنید

?- تخت خواب را در کنار پنچره خصوصا پنجره های بدون پرده های کلفت قرار ندهید، شیشه های شکسته میتواند صدمات جبران ناپذیری به خانواده شما وارد کند ، فراموش نکنید که مشکلات زلزله با پایان حرکت زمین ، تازه آغاز  می گردد .

4- میز توالت  را در مسیر خروج از اطاق خواب قرار ندهید .

5- نحوه قطع جریانهای آب و برق و شوفاژ و گاز را به اعضای خانواده آموزش دهید تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند .

6- پس از پایان زلزله به دقت شیر های اصلی گاز را قطع کرده و بسیار دقت کنید که موجب آتش سوزی نگردید ، یک جرقه می تواند خطر ساز باشد ، روشن کردن چراغ اطاق  یا یک روشن کردن یک کبریت برای روشنایی میتواند خسارت جبران ناپذیری را در پی داشته باشد ، در صورت روبرو شدن با آتش سوزی فراموش نکنید که به همان اندازه که خود آتش میتواند خطرناک باشد دود نیز میتواند موجب خفگی شما گردد . در صورتی که با دود ناشی از آتش سوزی روبرو شدید تا میتوانید در سطوح پایین زمین حرکت کنید تا کمتر مواد سمی را استنشاق کنید .

7- اگر در منزل آبگرمکن دارید آنرا حتما به دیوار مهار کنید، سوختگی کم از آوار نیست .

 برای قبل از زلزله به چه نیاز داریم؟

آشنایی با علائم زلزله

برای آشنایی کامل با علائم زلزله به بخش زلزله شناسی سایت  که مهندس وجودی زحمت آنرا میکشد مراجعه کنید اما به اختصار شرحی از علائم زلزله پیش از وقوع به شرح زیر میباشد ، دمای آب چشمه ها و قنوات و چاهها کاهش و یا افزایش ناگهانی پیدا میکند و از نظر طعم ومزه دچار تغییراتی محسوس میگردد ، همچنین در حجم و مقدار هم افزایش و یا کاهش را خواهیم داشت

پیش از وقوع زلزله ادواری شکافهایی در سنگها و پوسته زمین به وجود می اید که همگی در جهت خاصی هستند و بعد از وقوع شکافهای حاصل از زمین لرزه دقیقا در امتداد شکافهای قبل از وقوع آن امتداد میابد .

در خصوص علائم غیر طبیعی همچون مشاهده شدن اشیاء نورانی در شبهای قبل از زلزله نیز گزارشات زیادی دریافت شده این اشیاء در جهت جنوب حرکت کرده و به ناگهان به سمت شرق تغییر مسیر میدهند .

حیوانات نیز در برابر زلزله از خود رفتارهای خاصی بروز میدهند این رفتارها در حیوانات اهلی همچون خر و الاغ و خرگوش فرار به  سوی سر بالایی میباشد . آنان هیچگاه به سمت سراشیبی حرکت نمیکنند و در ماهی ها مرگ گروهی  و بی دلیل و در پرندگان اهلی همچون اردک و غاز که در مسیر تابش امواج ماوراء صوت قرار گرفته اند سوختگی در امحا و احشای داخلی و مرگ گزارش شده است .

حیواناتی که در منزل نگهداری میشوند همچون سگها ، به شدت پارس میکنند و  مضطرب میگردند و گربه های خانگی با جمع کردن بدن به صورت گلوله و یا انداختن خود در داخل ظرفهای گود همچون سطل آشغال رفلکس نشان میدهند .

  علائم متصل ومنتهی به آغاز زلزله

شاهدان زیادی پس از زلزله گفته اند که با صدایی عجیب  روبرو شده اند. بله درست است در ابتدا معمولا صدای نامتعارف شنیده میگردد، در زلزله های بزرگ ابتدا صدای عجیبی همچون باد و حرکت درختان و برگها و سپس صدای ضعیف شیشه های منزل شنیده میشود و به سرعت لرزش های اولیه که معمولا با شدت بالا نیستند آغاز میگردد  و پس از آن موج اصلی با مدت زمان  چند ثانیه ای و پس از آن پس لرزه هایی با شدت پائین  و سپس اتمام زلزله !

عزیزان من گاهی این چند لحظه، چند دقیقه وحتی همچون بم چند ساعت است، به صورتی که خود پیش لرزه ها را ما با زلزله اصلی اشتباه میگیریم ، بم در ساعات پایانی شب دو بارلرزیده بود اما عزیزان ما یا با بی توجه به آن در منازل خود خوابیدند و یا چند ساعتی را که سرمای بیرون به آنها امکان تحمل داده بود را در حیاطها ماندند و به داخل باز گشته  ، خوابیدند ! .....

پس اول از همه اگر زلزله کوچکی را تجربه کردید فراموش نکنید که ممکن است موج اصلی در راه باشد مکان های امن خانه را که  برایتان توضیح خواهم داد را برای استراحت در نظر بگیرید حتمابا هوشیاری بخوابید اگر امکان خوابیدن در حیاط را دارید به عنوان یک تفریح هم شده شبی را با عزیزانتان در حیاط  بیدار بمانید البته توجه کنید که از آوار دیوارهای حیاط و خود ساختمان ایمن باشید .

پدیده زلزله

زلزله عبارتست از لرزش زمین در اثر آزاد سازی سریع انرژی که اغلب موارد در اثر لغزش در امتداد یک گسل در پوسته زمین اتفاق می­افتد. انرژی آزاد شده از محل آزاد شدن آن، که کانون نامیده می­شود، بصورت امواج در همه جهتها منتشر می­شود. این موجها شباهت بسیار زیادی به امواج ایجاد شده در اثر فروافتادن یک سنگ در آب آرام یک حوضچه دارد. به همان ترتیب که ضربه سنگ باعث به جنبش درآوردن امواج آب میشود، یک زلزله امواج لرزه­ای را ایجاد می­کند که در زمین منتشر می­شوند. با وجود اینکه انرژی آزاد شده با فاصله گرفتن از کانون زلزله به سرعت پراکنده شده و میرا می­شود، ولی ابزارهای بسیار حساسی که در سراسر جهان بمنظور ثبت ارتعاشات پوسته زمین نصب شده اند، آن را حس کرده و ثبت می­کنند.

 یک انفجار آتشفشانی و یا انفجار حاصل از یک بمب اتمی قادر به ایجاد زلزله است، ولی این اتفاقات ضعیف بوده و پدیده­ای نادر بشمار می­روند. پس عامل ایجاد یک زلزله ویرانگر چیست؟

پوسته خارجی کره زمین، بر اساس تئوری زمینساخت صفحه­ای، به تکه­های متعددی شکسته شده است که هرکدام از آنها صفحه یا ورق نام دارند که در حال حرکت بوده و بصورت بی­وقفه تغییر شکل و اندازه می­دهند. که این تغییر شکل و اندازه بدلیل پدیده همرفتی است که در درون کره زمین بدلیل تفاوت دمایی مواد مذاب تشکیل دهنده آن می­باشد. هفت صفحه اصلی بر روی پوسته زمین شناخته شده است که همانند یخی که بر روی آب شناور است، این صفحات نیز بر روی لایه های پایینی خود حالت شناوری دارند.

با پیاده سازی زلزله های گذشته، مشاهده میشود که اغلب زلزله های جهان، منطبق بر مرز صفحات کره می­باشند. یعنی با جابجائی صفحات نسبت به هم، انرژی این جابجائی بدلیل وجود اصطکاک بین صفحات، ذخیره میگردد و لحظه­ای که این مقدار انرژی برای غلبه بر نیروی اصطکاک سنگها کافی بود، بصورت ناگهانی آزاد می­شود.

علاوه بر این پدیده، عوامل مختلف دیگری نیز باعث ایجاد لرزش در زمین می­گردند که عبارتند از:

زلزله های آتشفشانی: این زلزله ها فقط در نواحی فعال آتشفشانی اتفاق می­افتد و به انفجارهای آتشفشانی نیز معروف است.

زمین لرزه های فروریختی: بر اثر فروریختن غارها و کانالهای زیرزمینی، لرزه‌هایی ایجاد می‌شود که به نام زمین‌لرزه‌های فروریختی موسومند. این تکانها همواره بسیار کوچکند و تنها اهمیت محلی دارند.

زمین لرزه های القایی: بر اثر آبگیری یا تغییرات ناگهانی سطح آب دریاچه‌های پشت سدها، تزریق آب یا سیالهای دیگر به داخل زمین وو یا استخراج آنها، مخصوصاً د رجاهایی که گسلهای فعال وجود دارد زمین‌لرزه‌هایی ایجاد می‌شود. در واقع دلیل اصلی این لرزه‌ها را می‌توان بارگذاری سریع برروی زمین و یا برداشتن ناگهانی بار زیادی از روی آن ذکر کرد. این لرزه‌ها به نام القایی موسومند. لرزه‌های ناشی از معادن نیز در این دسته قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به زمین‌لرزه‌ای که د رارتباط با آبگیری و تغییرات فصلی سطح آب دریاچه سفیدرود روی داد اشاره نمود.

زمین لرزه های ناشی از انفجارها: انفجارهای نظامی و صنعتی،همچنین آمدو شد و یا فعالیت‌های ساختمانی،نیز لرزه‌هایی را ایجاد می‌نمایند که شدت ،زمان وقوع و محل آنها قابل پیشبینی است .

گسلها

گسلها شکستگیهایی در پوسته زمین هستند که در طول آنها تغییر شکلهای قابل توجهی ایجاد شده است. بدین مفهوم که زلزله های پیشین، باعث ایجاد این شکستگیها و جابجائی ها گردیده است. گاهی اوقات گسلهای کوچک در ترانشه های جاده، جائی که لایه های رسوبی چند متر جابجا شده اند، قابل تشخیص هستند. گسلهایی در این مقیاس و اندازه معمولا بصورت تک گسیختگی جدا اتفاق می­افتد. 

در مقابل گسلهای بزرگ، شامل چندین صفحه گسل درگیر می­باشند مانند گسل شمال تهران و گسل شمال تبریز. این منطقه های گسله، می­توانند چندین کیلومتر پهنا داشته باشند و معمولا از روی عکسهای هوایی راحتتر قابل تشخیص هستند تا سطح زمین. بر اساس جهت جابجایی گسلها گسلهای امتداد لغز و گسلهای شیب لغز تعریف می­شوند.

خطرات ناشی از یک زلزله

عواملی که در یک زلزله باعث ایجاد خسارت میگردند عبارتند از:

1-    نیروهای درونی شدید ایجاد شده بر اثر جنبش شدید زمین

2-    آتش سوزی های ناشی از زمینلرزه

3-    تغییر در خواص فیزیکی خاکها ( نشستها، پدیده آبگونگی و ... )

4-    بر اثر جابجائی مستقیم گسلها در محل ساخت سازه ها

5-    بواسطه زمین لغزشها ( زمین لغزش عبارتست از فروریزش دامنه شیبها )

6-    بواسطه موجهای بلند ایجاد شده توسط زلزله در دریاها ( آبرانش )

اندازه گیری زمین لرزه:

برای آگاهی از میزان تاثیر هر پدیده لازم است تا بتوانیم به نحوی آن را بصورت کمی بیان کنیم. برای کمی کردن اندازه زلزله، از دو رهیافت مختلف استفاده می­شود؛ یک رهیافت بر اساس اندازه گیری دستگاهی (بزرگای زلزله) و دیگری بواسطه تاثیر پذیری دست سازهای بشر از زلزله (شدت زلزله). شدت زلزله در رهر مکان متفاوت است و با دور شدن از کانون زلزله کم می شود، در حالی که بزرگای زلزله همواره ثابت است و ربطی به دور شدن از کانون ندارد (چرا که با کل انرژی آزاد شده مربوط است).

شدت زمینلرزه:

شدت یک زلــزله در یک مکــان خاص بــر مبنای اثرهای قابل مشاهده زمین لرزه در آن مکان تعیین می شود. دقت در تعیین شدت زلزله به دقت مشاهده کننده وابسته است. تخمین شدت وسیلة مفیدی برای تخمین اندازة زلزله های تاریخی است، بویژه در ناحیه هایی نظیر کشور ما که کشوری باستانی و با میراث تاریخی و  فرهنگی کهن است و لذا اطلاعات مهمی می توان از زلزله های رویداده در زمانی که ثبت تاریخی وجود دارد به دست آورد.  مقیاسهای مختلفی برای تعیین شدت زمین لرزه همانند مقیاس مرکالی اصلاح شده، MSK ، EMS98  و ... ارائه شده است.

تعیین شدت زمین لرزه بدین ترتیب است که برای هر کدام از مقیاسها جدولی تهیه شده است و بر اساس آن میزان آسیبهای ناشی از زلزله بر سازه های مختلف ارائه گردیده است و مشاهده گر با تطبیق خسارتهای بوجود آمده از زلزله با موارد ذکر شده در جدول، شدت زلزله را تعیین می­کند.

بزرگای زلزله:

بمنظور اندازه گیری زمین لرزه و بدست آوردن معیاری برای مقایسه و سنجش زمین لرزه ها، از بزرگای زلزله استفاده می­شود که می­توان آن را با در نظر گرفتن دامنه نوسانات روی نگاشت محاسبه نمود. مقیاسهای متفاوتی برای اندازه گیری بزرگای زلزله وجود دارد. اولین مقیاس بزرگا، توسط چارلز ریشتر در سال 1935 برای زلزله های جنوب کالیفرنیا تعریف شد که بزرگای محلی یا M_L    نامیده می­شود. علاوه بر مقیاس ریشتر، مقیاسهای مختلف دیگری نیز وجود دارند که هر کدام کاربردهای خاص خود را در مهندسی زلزله و زلزله شناسی ایفا می­کنند. هر زلزله فقط و فقط یک بزرگا دارد و بزرگا با فاصله از محل وقوع زلزله تغییر نمی­یابد.

اندازه گیری زمین لرزه

برای آگاهی از میزان تاثیر هر پدیده لازم است تا بتوانیم به نحوی آن را بصورت کمی بیان کنیم. برای کمی کردن اندازه زلزله، از دو رهیافت مختلف استفاده می­شود؛ یک رهیافت بر اساس اندازه گیری دستگاهی (بزرگای زلزله) و دیگری بواسطه تاثیر پذیری دست سازهای بشر از زلزله (شدت زلزله). شدت زلزله در هر مکان متفاوت است و با دور شدن از کانون زلزله کم می شود، در حالی که بزرگآی زلزله همواره ثابت است و ربطی به دور شدن از کانون ندارد (چرا که با کل انرژی آزاد شده مرتبط است).

کشـور ایران بـا وسعـت 1،640،195 کیلومتـر مربـع در نیمـه جنـوبی منطقه معتدل   شمالی بین ?03، °25 و ?47، °39 عرض شمالی از خط استوا و ?14، °44 و ?20، °63 طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. حدود 90 درصد از خاک کشور در محدوده فلات ایران واقع شده است. سرزمین ایران بطور کلی کوهستانی و نیمه خشک بوده و میانگین ارتفاع آن بیش از 1200 متر از سطح دریاست. بیش از نیمی از مساحت کشور را کوهها و ارتفاعات، یک چهارم آن را دشت ها و کمتر از یک چهارم دیگر آن را نیز زمین های در دست کشت تشکیل می دهد. پست ترین نقطه داخلی با ارتفاع 56 متر در چاله لوت و بلند ترین آن قله دماوند با ارتفاع 5610 متر در میان رشته کوه البرز قرار دارد، در کناره جنوبی دریای خزر ارتفاع زمین 28 متر پایین تر از سطح دریای آزاد می باشد.

 بر اساس آخرین تقسیمات کشوری (سالنامه آماری کشور 1379) ایران دارای 28 استان، 239 شهرستان، 885 شهر و 2293 دهستان می باشد.

مشخصات طبیعی

از نظر توپولوژی و مورفولوژی سرزمین ایران فلات نسبتا مرتفعی است که در بخش میانی کمربند چین خورده آلپ ـ هیمالیا قرار دارد. این رشته ارتفاعات عظیم که از اروپا تا آسیای مرکزی ادامه پیدا می کند، در ایران به دو شاخه کوههای البرز و زاگرس تقسیم می شود. شاخه جنوبی، رشته کوه زاگرس را می سازد که به صورت دیواره ای عظیم، ایران مرکزی را از جلگه بین النهرین جدا می سازد. این رشته در جنوب خاوری بصورت سدی تمام سواحل خلیج فارس را پوشانده و به رشته مکران وصل و وارد خاک پاکستان می شود.
شاخه شمالی، رشته البرز را بوجود آورده که از طرف شمال حوزه داخلی را از دریای خزر، و پس از اتصال به رشته کپه داغ، که امتداد شمال باختری ـ جنوب خاوری دارد، از صحرای قره قوم و خوارزم جدا می کند. در این نواحی قسمتی از رشته کوههای خاوری ایران با راستای شمالی ـ جنوبی که بین بلوک لوت در باختر و بلوک هلمند در خاور قرار دارد از شمال به کفه های خواب و از جنوب به رشته مکران می رسد و حصار حوزه مرکزی ایران را کامل می کند.
رشته سوم در قسمت میانی رشته البرز و زاگرس با راستای شمال باختری ـ جنوب خاوری در داخل پهنه فلات مانند مرکزی، ضمن برخورد با هسته های موجود مرکز ایران، اشکالی متنوع از حوزه های بسته یا دریاچه ای بوجود می آورد که ریخت شناسی کنونی دشت های داخلی را شکل داده است.
آب و هوا

بخش اعظم ایران در مقیاس جریان های عمومی نصف النهار جوی، منطبق بر ناحیه نشست هوا است و به این اعتبار، در یک الگوی یکنواخت توزیع اقلیم، در منطقه کمربند مناطق خشک و بیابانی جهان واقع شده است، با این وجود، تنوع اقلیمی در ایران بسیار زیاد است.
سه نوع آب و هوا را می توان در ایران تشخیص داد.
ـ آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی: بخش های وسیعی از سرزمین های داخلی و کناره های جنوبی ایران دارای این نوع آب و هواست. از ویژگی های این نوع آب و هوا وجود دوره گرمای خشک و طولانی است که گاه بیش از هفت ماه از سال را در بر می گیرد. میزان بارش سالیانه در این نواحی بین 30 ـ 25 میلی متر متغیر است.
ـ آب و هوای کوهستانی: که خود به دو نوع آب و هوای سرد کوهستانی و آب و هوای معتدل کوهستانی تقسیم می شود.
ـ آب و هوای سرد کوهستانی که حدود 40000 کیلومتر مربع از خاک ایران را به خود اختصاص می دهد. میزان بارش سالیانه در این نواحی بیش از 500 میلی متر است.
ـ آب و هوای معتدل کوهستانی که حدود 300000 کیلومتر مربع از خاک ایران را به خود اختصاص داده و میزان بارش سالیانه آن از 250 میلی متر تا 600 میلی متر متغیر است.
ـ آب و هوای خزری: که ناحیه باریک و کم وسعتی است میان دریای خزر و رشته کوه البرز، با میزان بارش سالیانه بین 600 تا 2000 میلی متر.
شکل2: نقشه متوسط بارندگی ایران
شکل3: نقشه نواحی اقلیمی ایران تنوع اقلیم های ایران معلول عوامل متداخلی است که از مهمترین آنها، گسترش عرض جغرافیایی، امتداد کوهستانها و تغییرات فاحش ارتفاعات در گستره پهناور کشور و بالاخره موقعیت سرزمین نسبت به دریا ها و گستره های آبی مجاور و دور را می توان نام برد.
محیط زیست

اکوسیستم های خشکی و دریایی، گونه های مختلف حیات، دریا ها و رودخانه ها، تالابها، جنگل ها و مراتع از عناصر تشکیل دهنده محیط زیست طبیعی به شمار می روند و هر یک به گونه ای در ایجاد شرایط پایداری حیات موثر واقع می شوند.
اگرچه بخش وسیعی از کشور را مناطق کویری و نیمه خشک و فلات مرتفع تشکیل می دهد و میزان بارندگی در سطح کشور کم است و تهدیدات علیه محیط زیست طبیعی جدی است ولی ایران از نظر تنوع در محیط زیست طبیعی از وضعیت خوبی برخوردار بوده و نمونه هایی از غنی ترین منابع طبیعی را می توان در کشور مشاهده نمود. ایران از نظر تعداد گونه های گیاهی یکی از فلورهای غنی جهان بوده و تالاب های کشور نیز به عنوان یکی از منابع غنی زیست محیطی تلقی می شود